ომს იგებენ როგორც სახელმწიფოები ისე ლიდერები. თუმცა იგივეა მარცხის დროსაც. ავტოკრატი მმართველების ყველაზე დიდი გამოწვევა სწორედ ისაა, რომ ისინი ებრძვიან განსხვავებულ აზრს და თავისდაუნებურად ქმნიან ფილტრს, რომელშიც მხოლოდ სასურველი ინფორმაცია მოედინება. არავის უნდა კრიტიკული ინფორმაციის მიმტანი იყოს “მეფის კარზე”, რადგან ეს არამხოლოდ ავტოკრატის გარემოცვის წევრების კომპეტენციას აყენებს ეჭვქვეშ ქვეშ, არამედ თავად ერთპიროვნული მმართველის უნარსაც. ავტოკრატიებში ხომ ყოველთვის ყველაფერი კარგადაა და თუკი ეს ასე არაა, ესე იგი ვიღაცის ბრალია ქვეყნის გარეთ ან ვიღაცის ბრალია ქვეყნის შიგნით, მაგრამ არასდროს მმართველი ელიტისა. თუმცა ეს არაა ყველაფერი. რეალური სირთულეები იწყება სწორედ მაშინ, როდესაც პრობლემაზე თვალს ხუჭავს გარემოცვა, პრობლემის შესახებ არაფერი იცის მმართველმა და პრობლემის გადაჭრის მზაობაც ყველასაგან დავიწყებულია. ეს კი პრობლემას არათუ არ აქრობს, არამედ ეტაპობრივად ზრდის კიდეც მას. ერთგვარი პარადოქსია – შენმა მოწინააღმდეგემ არაფერი იცის შენივე პრობლემის შესახებ და ჰგონია რომ უმწიკვლოდ ძლიერი ხარ. ამიტომ თავს არ ზოგავს იგი გაძლიერებისათვის. მაგრამ როგორც კი რეალურად ეჯახებით ერთმანეთს შენი მოწინააღმდეგე ბევრად უკეთეს პოზიციაში აღმოჩნდება – მან ხომ შენი უძლეველობის მითი მცირედით მაინც დაიჯერა და მოემზადა იმაზე მეტად, ვიდრე სხვა შემთხვევაში მოემზადებოდა. როდესაც რუსეთმა დაიჯერა რომ კიევს სამ დღეში აიღებდა აი ზუსტად აქ წააგო ომი – მისი მიზანი გაექრო უკრაინის სახელმწიფოებრიობა რიტორიკის დონეზეც კი დავიწყებას მიეცა.
24 თებერვალს კრემლი თავისივე უძლეველობის მითის ტყვეობაში აღმოჩნდა. როდესაც არაფერი იცი შენს მოწინააღმდეგეზე ან მხოლოდ ის იცი, რისი მოსმენაც გინდა ომს ყოველთვის წააგებ. სუნ ძისეული ეს ფორმულა ჯერ კიდევ 2500 წლის წინ ჩინეთში კარგად იცოდნენ, რადგან თავის მოტყუება ომს ვერ მოგაგებინებს. რუსული პროპაგანდა როგორც ჩანს არამხოლოდ დასავლეთის წინააღმდეგ იყო მიმართული, არამედ საკუთარი თავის მოსატყუებლადაც. როდესაც სასურველს რეალურად წარმოიდგენ და ამას წარმოსახვით აფორმებ ეს მხოლოდ დამარცხების გზას გაკვალავს.
კრემლის პრობლემას მმართველი ელიტაც – ე.წ. “სილოვიკებიც” დაემატნენ რომლებმაც პრეზიდენტ პუტინთან ერთად სასურველი რეალობად წარმოაჩინეს. გარემოცვა დიქტატორების ერთ-ერთი ყველაზე დიდი პრობლემაა. სწორედ გარემოცვაა, რომელიც ლიდერს ყველა გადაწყვეტილებას უწონებს მაშინაც კი, როდესაც ამას დამღუპველი შედეგი შეიძლება ჰქონდეს.
დღეს, როდესაც რუსეთი მის მიერვე წამოწყებულ აგრესიულ ომში მარცხდება სწორედ საკუთარ თავზე შექმნილი ტყუილისა და არაკომპეტენტური მართვის კომბინაციის შედეგია. ავტოკრატ მმართველებს თავისზე უფრო ნიჭიერების ბუნებრივად ეშინიათ, განსაკუთრებით კი იქ, სადაც სამხედრო ძალაა. შეიარაღებული გონიერი ყოველთვის არ დაემორჩილება შეუიარაღებელ უგუნურს, რომელიც მას უეჭველ დაღუპვას უქადის. მაკიაველი ლიდერთა რამდენიმე ტიპს გამოყოფს, მაგრამ მისთვის ყველა წარმატებულ ლიდერს ერთი საკვანძო თვისება აქვს – უსმენს და იყენებს თავისზე კომპეტენტურს, რადგან როგორი გონებამახვილურიც არ უნდა იყოს ლიდერი, თუკი ის არავის არ უსმენს მაინც გამოეპარება შეცდომა ან განდიდების მანია დააბრმავებს მას. კრემლში კი იშვიათად უსმენდნენ ვინმეს.
ეს არაა ყველაფერი. კიდევ ერთი საინტერესო რამ მაშინ დგება, როდესაც მართლაც ვიღაც გონიერი, ავტოკრატი ლიდერის სამსახურში პატიოსნად დგება. აი მას კი ნამდვილად არ აქვს მოტივაცია საკუთარი ცოდნა გაუზიაროს სხვას. როდესაც შენ ისეთი რამ იცი, რაც სხვამ არ იცის მაშინ შეუცვლელი ხარ. სწორედ ეს ხდება საუდის არაბეთში, რომლის არმია მილიარდებს ხარჯავს შეიარაღებაზე, მაგრამ იემენის ომში გამარჯვებას ვერ ახერხებს. რატომ? ის სამხედრო გენერლები, რომლებიც მართლაც რაიმე ცოდნასა და გამოცდილებას ფლობენ არც საკუთარ ქვეშევრდომებსა და არც ზემდგომებს რეალურ ცოდნას არ უზიარებს, რადგან ამით მისი საჭიროება გაქრება ან კიდევ უარესი – ისინი ჩანაცვლდებიან. ამიტომაც ავტოკრატი ლიდერები იმ სიცრუის პირამიდაში იმკვიდრებენ ადგილს, რომელთაც თავიანთი მმართველობის ფორმა უმყარებს ზურგს.
თუკი შენ ირგვლივ ყველა კარგ ექიმს თავიდან მოიშორებ, რომელსაც კრიტიკული აზრი ექნება შენ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებით, და დაიტოვებ მხოლოდ მათ, ვინც კარგ ამბავს გახარებენ – მოკლე ხანში ცუდ მდგომარეობაში აღმოჩნდები. ესაა გაკვეთილი, რომელიც ყველა დიქტატორმა თეორიულად კარგად იცის, თუმცა პრაქტიკაში ამის დანახვა რთულდება. როდესაც გგონია, რომ ყველას აჯობე და საკუთარი თავის უძლეველობის რწმენა გიპყრობს დამარცხება უკვე ახლოსაა. ხოლო, როდესაც ისეთ წინააღმდეგობას ხვდები, რომელსაც არ ელოდი ბავშვური მუქარა იწყება – რომელიც დაახლოებით ჟღერს ასე: “სახე შემანარჩუნებინეთ თორემ”. ამ დროს უკვე დამარცხდი.
გიორგი კობერიძე – GIPA-ს ასისტენტ-პროფესორი, საერთაშორისო ურთიერთობების საბაკალავრო პროგრამის კოორდინატორი
